تبلیغ واحکام عزاداری ویژه سخنرانان و مبلغان

فهرست مطالب

پیشگفتار ...................................................... 11

مقدمه: ........................................................ 13

فصل اول: مفهوم و جایگاه تبلیغ ........................ 15

معنا و مفهوم تبلیغ ........................................ 17

جایگاه وعظ و منبر .......................................... 18

تأثیر نهاد منبر در جامعه .................................... 19

ارتباط چهره به چهره ....................................... 20

فصل دوم: آسیبها و فرصت ها ......................... 23

جایگاه علمی مطلوب ..................................... 25

منبر؛ فرصت انسان سازی ............................. 26

اهداف وعظ و منبر ....................................... 27

فصل سوم: قیام عاشورا و ترویج دین ............... 29

عناصر اصلیِ حرکت عاشورایی ........................ 31

تبیین حرکت عاشورا و حفظ دین .................. 34

پادزهر تبلیغات سوء .................................... 35

فصل چهارم: تکالیف مبلغان ............................ 37

تکلیف عظیم امروز ....................................... 39

بیان حقایق اسلامی ...................................... 40

پاسخگویی به نیاز واقعی جهانیان ................... 41

ابزار مقابله با باطل ...................................... 43

مقابله با تهاجم فرهنگی ............................... 44

فصل پنجم: بایدها و نبایدها در تبلیغ ................ 45

بخش اول: تکالیف مبلغان .............................. 47

شرط اول موعظه .......................................... 47

دعوت با عمل ............................................. 48

مطالعه قبل از منبر ...................................... 49

بینش وسیع دینی ......................................... 50

بخش دوم: روش صحیح اقامۀ عزا ..................... 51

ویژگیهای عزاداری مطلوب ........................... 51

افزایش حب اهل بیت علیهم السلام ............................ 52

پیشگفتار

قال الرضا علیه السلام: رحم الله عبدا أحیا أمرنا فقلت له: وکیف یحیی أمرکم؟ قال: یتعلم علومنا ویعلمها الناس... (1)

عبد السلام می گوید از امام رضا علیه السلام شنیدم می فرمود: خداوند مورد رحمت قرار دهد هر آنکه امر ما را احیا و زنده می کند. به ایشان گفتم: چگونه امر شما احیاء می شود؟ فرمودند: علوم ما را فراگیرد و آن را به مردم تعلیم دهد....

اداره پاسخگویی به مسائل دینی مفتخر است در راستای رسالت این اداره مبنی بر اشاعه فرهنگ تشیع و پاسخگویی به سوالات مردم در این حوزه گسترده ازدین، محتوای پیش رو را به اساتید فرهیخته تقدیم نماید.

 تلاش بر آن است این نوشتار علاوه بر دادن اطلاعات و محتوای غنی، هماهنگی لازم در جهت ارائه پاسخی مناسب با محتوایی یکسان نیز در اختیار استاد قرار دهد تا از تعدد جواب و تشویش خاطر مراجعین و سوال کنندگان جلوگیری شود.  بدیهی است کتابهای تخصصی در هر حوزه بسیار است اما تلخیص آنها و جمع بندی بین جوابهای داده شده و بی نیاز کردن اساتید از رجوع به منابع بسیار، هنگام پاسخگویی، از اهداف اصلی

مقدمه:

مجموعه پیش رو با عنوان رهیافت تبلیغ و احکام عزاداری در قالب رهیافت ترکیبی تقدیم می شود.

این رهیافت در دو بخش تنظیم شده است:

     اول: امر تبلیغ

مستنداتی که در این کتاب از آنها استفاده شده اکثر فرمایشات مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای است که در سخنرانی های متعدد ایراد فرموده اند و مجموعه آن در سایت معظم له با آدرس http://www.leader.ir  موجود می باشد.  

بدیهی است بهره جستن از کلام بزرگان در این امر مهم و استفاده از تجربیات ایشان، بالاترین سرمایه است که نباید از آن غافل ماند بخصوص شخصی که سالها بر این امر همت گماشته و خود از این امکان بخوبی استفاده نموده و یکی از بهترین شاخصه های امر تبلیغ است و توانایی علمی و اخلاقی ایشان بر احدی از موافق و حتی مخالف پوشیده نیست. لذا به نظر رسید فرمایشات معظم له را در این خصوص

فصل اول: مفهوم و جایگاه تبلیغ

معنا و مفهوم تبلیغ

تبلیغ یعنی چه؟ تبلیغ یعنی رساندن؛ باید

برسانید. به کجا؟ به گوش؟ نه؛ به دل. بعضی از تبلیغ های ما حتی به گوش هم درست نمیرسد! گوش هم حتی آن را تحمل و منتقل نمی کند! گوش که میگرفت، میدهد به مغز قضیه اینجا نباید تمام بشود؛ بلکه باید بیاید در دل نفوذ و رسوخ کند و به هویت ما، هویت مستمع، تبدیل شود. تبلیغ برای این است. ماتبلیغ نمی کنیم فقط برای اینکه چیزی گفته باشیم؛ ماتبلیغ می کنیم برای اینکه انچه را تکه موضوع تبلیغ است، دردل مخاطب وارد شود و نفوذ کند. آن چیست؟ آن، همه آن چیزهایی است که در اسلام به عنوان ارزش، مورد حمایت جان و حرم و ناموس حضرت ابی عبدالله (علیه السلام)قرار گرفت که همه پیغمبران و اولیای الهی دیگر و وجود مقدس رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)هم همینطور عمل کردند که البته مظهرش حسین بن علی (علیه السلام)است. ما میخواهیم منطق دین، ارزش های دینی، اخلاق دینی و همه چیزهایی را که دربنای یک شخصیت انسانی برمبنای دین تأثیر دارد، تبلیغ کنیم؛ برای اینکه مخاطب ما به همین شخصیت دینی تبدیل

شود.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه ماه محرم، 5 بهمن 84

جایگاه وعظ و منبر

این فن را نباید کوچک گرفت. منبررفتن و سخن گفتن در امر دین، جزو شریف ترین کارهاست و باید و شاید که شریف ترین انسان ها و عالم ترین و آگاه ترین آنها به مسائل اسلامی قدم بردارند و آن را برای خود افتخاری بدانند؛ کمااینکه در گذشته هم همین طور بوده است. افرادی مثل شیخ جعفر شوشتری، عالم اخلاقی بزرگ که خود منبری بوده است یا مرحوم هدایة النمله که خود یک واعظ و یک گوینده دینی بوده است یا پسرآن مرحوم، مرحوم آقا میرزامحمد همدانی که از علما بوده است و امثال اینها. در گذشته، شخصیت های علمی وچهره های معروف تقوایی و دینی، متصف به این صفت و مفتخر به این فن بوده اند. در این زمان هم ما بحمدالله شخصیت های برجسته ای در زمینه تبلیغ و منبر دیده ایم و بوده اند و هستند.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات دردیدار روحانیان ومبلغان در آستانه ماه محرم، 20 تیره 70

تأثیر نهاد منبر در جامعه

تأثیر نهاد منبر در جامعه ما، هنوز یک تأثیر بررسی نشده است. شما به جامعه ما نگاه کنید؛ ببینید جایی که منبری به نام ابی عبدالله (علیه السلام)نباشد، کجاست؟! از شهرهای بزرگ و مراکز پرجمعیت تا دوردستها، روستاها، حتی روستاهای کوچک و دورافتاده، دانشگاهها، میان دانشمندان، انجمن های تحصیل کردگان علوم جدید تا مردم دور از علوم و معارف جاری زمان در اقصا نقاط کشور، در کجا منبرابی عبدالله (علیه السلام)نیست که گوینده ای در موقعی از مواقع برآن منبر نمیرود و سخنی نمی گوید؟! پس، کل جامعه ما به عنوان یک مجموعه با تفکر و عقیده شیعی، زیر چتر امام حسین (علیه السلام)است. البته مخصوص شیعیان هم نیست؛ در نقاط گوناگونی از عالم، غیرشیعه، بلکه غیرمسلمین هم به نحوی از انحاء از این بساط بهره ای میبرند.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه ماه محرم، 20 تیر70

ارتباط چهره به چهره

سخنی که شما در جلسه، روی منبر به مردم می گویید، با حرفی که در رادیو به مردم گفته خواهد شد، فرق می کند؛ ولو خود شما آن حرف را بزنید. من بارها این نکته را گفته ام که در نشستن و در چشم هم نگاه کردن و نفس و صدای همدیگر را شنیدن و حضور و گرمای وجود یکدیگر را لمس کردن میان مستمع و گوینده، اثری است که در پیام از راه دور آن اثر نیست. ما معممان، این را قدر بدانیم. بارها در جلسات اهل علم و وعاظ، این مطلب را تکرار کرده ام وگفته ام این امتیاز که در جلسات مردم، چشم به چشم و روبه رویشان با آنها حرف میزنیم و نه فقط امواج صدای ما، بلکه وجودمان را حس می کنند؛ متعلق به ماست. این، چیز خیلی مغتنمی است و تأثیر مضاعفی دارد. مبادا کسی این طور تصور کند که با بودن رادیو و تلویزیون و ویدئو و این وسایل امروزی، دیگر منبر چه نقشی دارد؟! تبلیغ دین چه نقشی دارد؟! نه: آن تأثیری که گفتاریک انسان در یک مجلس، روبه رو، با گزینش مخاطبین، با انتخاب مطلب لازم، در ذهن مخاطبین می گذارد؛ به کلی با هر نوع تبلیغ دیگر متفاوت است. این، نوع تبلیغی است که برکات الهی با آن هست؛ آثار مواجهه انسانی در آن هست. بسیار مهم است.

فصل دوم: آسیب ها و فرصتها

جایگاه علمی مطلوب

در گذشته تصور غلطی در ذهن بعضی از ماها بود که بحمدالله بعدها مرتفع شد. ما خیال می کردیم که اگر کسی اهل علم و مجتهد است، نمی تواند اهل منبر یا روضه خوان باشد؛ این دو را در دو سطح مختلف مشاهده می کردیم. آنکسی که می خواهد این سه وظیفه [موعظه، تبیین معارف و ارائۀ الگو و اسوه] را عهده دار بشود؛ چه بهتر است که در معارف دینی، در فقه اسلام، در علوم و فنون رایج در حوزه های علمیه که ملاک فهم احکام است، در سطح بالا، بلکه اعلا باشد. منبر را با این چشم ببینیم.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه ماه محرم، 20 تیر 70

منبر؛ فرصت انسان سازی

ما می خواهیم منطق دین، ارزش های دینی، اخلاقی دینی و همه چیزهایی را که در بنای یک شخصیت انسانی برمبنای دین تأثیر دارد، تبلیغ کنیم؛ برای اینکه مخاطب ما به همین شخصیت دینی تبدیل شود. ازجمله این کارها، بنای حکومت اسلامی است. این را من عرض بکنم که تشکیل حکومت اسلامی، یکی از معجزه گونترین کارهاست؛ اما این مسئله نباید تشکیل هویت انسانی افراد را، فرد فرد انسان هایی را که ما با آنها سروکارداریم، از یاد ما ببرد. این، خیلی مهم است.

نبی مکرّم اسلام، انسان ها را اول ساخت؛ اول این پایه ها را تراشید تا توانست این بنا را بر روی دوش آنها قرار دهد. در تمام مدت آن ده سال که بیش از صد سال خاکاردراین ده سالی متراکم شده است، پیغمبر در همه جا: در بحبوحه جنگ، در هتحگام ساختن، در هنگام عیادت کردن، در هنگام گفتوگو کردن با مردم، بنای هویت انسانهای مخاطب خودش را فراموش نکرد. پیغمبر درغوغای جنگ های خطرناک مثل احزاب، بدر واحد هم انسان سازی می کرد. آیات قرآن را ملاحظه کنید؛ «انسان سازی»، هدف این تبلیغ است و این یکی از بزرگترین کارهاست.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه ماه محرم، 5 بهمن 84

اهداف وعظ و منبر

اگر این مطلب درست است که شرف هر فنی، به شرف هدف و غایت از آن فن بستگی دارد؛ باید بگوییم که یکی از اشرف فنون، همین فن تبلیغ دین و گویندگی معارف دینی و اسلامی است؛ همین چیزی که در عرف ما، به وعظ و منبر معروف است. زیرا هدف از حرفه تبلیغ و گوینده گی دینی، عبارت است از موعظه برای تزکیه مردم، تبیین معارف دینی برای بالارفتن سطح آگاهی دینی مردم و بیان مصائب و مراثی حضرت ابی عبدالله (علیه السلام)؛ یعنی ارائه الگویی به مردم برای کیفیت بخشیدن به حرکت در راه هدف های بزرگ. همه این چیزها جزو اشرف هدف هاست : هم تزکیه، هم بالابردن افکار و آگاهی های مردم، هم ارائه الگو برای جهاد و تلاش فی سبیل الله.

رهبر معظم انقلاب مد ظله العالی. بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه ماه محرم، 20 تیره 70

فصل سوم: قیام عاشورا و ترویج دین

عناصر اصلیِ حرکت عاشورایی

سه عنصر در حرکت حضرت ابی عبدالله (علیه السلام) وجود دارد: عنصر منطق و عقلی، عنصر حماسه و عزت و عنصر عاطفه. عنصر منطقی و عقلی در این حرکت، در بیانات آن بزرگوار متجلی است؛ قبل از شروع این حرکت، از هنگام حضور در مدینه تا روز شهادت. جمله جمله این بیانات نورانی، بیان کننده یک منطق مستحکم است. خلاصه این منطق هم این است که وقتی شرایط وجود داشت و متناسب بود، وظیفه مسلمان، «اقدام» است؛ این اقدام خطر داشته باشد در عالیترین مراحل یا نداشته باشد. خطر بالاترین، آن است که انسان جان خود و عزیزان و نوامیس نزدیک خود: همسر خواهر، فرزندان و دختران را در طبق اخلاص بگذارد و به میدان ببرد و در معرض اسارت قرار دهد... عنصر دوم، حماسه است؛ یعنی این مجاهدتی که باید انجام بگیرد، باید با عزت اسلامی انجام بگیرد؛ چون «العزة الله و لرسوله و للمؤمنین». مسلمان در راه همین حرکت و این مجاهدت هم، بایستی از عزت خود و اسلام حفاظت کند... عنصر سوم، عاطفه است؛ یعنی هم در خود حادثه و هم در ادامه و استمرار حادثه،

تبیین حرکت عاشورا و حفظ دین

اساسی دین با عاشورا پیوند خورده و به برکت عاشورا هم باقی مانده است. اگر فداکاری بزرگ حسین بن علی (علیه السلام) نمی بود که این فداکاری، وجدان تاریخ را به کلی متوجه و بیدار کرد، در همان قرن اول یا نیمه قرن دوم هجری، بساط اسلام به کلی برچیده می شد. قطعا این گونه است. اگر کسی اهل مراجعه به تاریخ باشد و حقایق تاریخی را ملاحظه کند، این را تصدیق خواهد کرد....

مادین را به وسیله این حادثه حفظ کردیم؛ احکام را برای مردم بیان کردیم؛ عواطف مردم را در خدمت دین و ایمان قرار دادیم. ما که می گوییم؛ یعنی طایفه روحانیون و مبلغین. در طول چند قرن گذشته، عوامل بقا را در اسلام مشاهده کنید! یکی از عوامل بقا، همین عاشوراست.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار جمعی از روحانیان ومبلغان، 26 خرداد 72

پادزهر تبلیغات سوء

درست است که امروز تبلیغات دشمن، همه فضای ذهن بشریت را فراگرفته است. در این، شکی نیست. درست است که اموال کلانی برای تشویش چهره اسلام، به خصوصی تشیع، خرج می شود. درست است که هرکس که منافع نامشروعی در زندگی ملتها و کشورها دارد، خود را موظف به فعالیت علیه اسلام و حکومت اسلامی میبیند. درست است که کفر با همه تفرق و تشتتش، با استفاده از همه امکانات، در یک امر اتفاق کرده و آن ضدیت با اسلام ناب است و حتی اسلام محرَّف را هم به جنگ اسلام ناب آورده و به میدان کشانیده است. این ها همه درست؛ اما آیا جناح حق و جبهه اسلام ناب نمی تواند در مقابل این تبلیغات خصمانه و خباثت آلود، به برکت روح، پیام و حقیقت عاشورا و پیام محرّم، همان معجزه را یک بار دیگر تکرار کند؟! چرا نتواند؟! سختی دارد؛ اما ممکن است. همت و فداکاری لازم دارد. راه باز است؛ بنبست نیست. مسئولیت ما و شما این است.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار جمعی از روحانیان و مبلغان، 3 خرداد 74

فصل چهارم: تکالیف مبلغان

تکلیف عظیم امروز

امروز هم، تکلیف عظیمی با ما روبه روست؛ یعنی ارائه اسلام به صورتی که بتواند ذهن ها و دل های مردم را اشباع و سیراب کند، استفهام آنها را به در دستی پاسخ بدهد ، ایمان آنها و حضورشان در این میدان را به صورت خالصانه و مخلصانه حفظ کند تا ان شاءالله کار و منش ما مورد عنایت ولی عصر(ارواحنا فداه) قرار بگیرد و تأییدات و دعای آن بزرگوارشامل حال ما بشود.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه ماه محرم، 20 تیر 70

بیان حقایق اسلامی

از این فرصت استفاده شود و همانطور که خود حسین بن علی (علیه السلام) به برکت جهادش، اسلام را زنده کرد، اسلام درحقیقت زنده شده و آزادشده خون و قیام حسین بن علی (علیه السلام) است، امروز هم شما به انگیزه یاد، نام و منبرآن بزرگوار، حقایق اسلامی را بیان کنید؛ قران و حدیث را معرفی کنید؛ نهج البلاغه را برای مردم بخوانید. حقایق اسلامی، ازجمله همین حقیقت مبارکی را که امروز در حکومت حق، یعنی نظام علوی، ولوی و نبوی جمهوری اسلامی تجسد پیدا کرده است، برای مردم بیان کنید؛ این، جزو بالاترین معارف اسلامی است. خیال نکنید که می شود اسلام را تبیین کرد و از حاکمیت اسلام که امروز در این مرز و بوم متجسّد شده است، غافل ماند و آن را مغفولٌ عنه گذاشت.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه ماه محرم، 3 خرداد 74

پاسخگویی به نیاز واقعی جهانیان

امروز دنیا تشنه حقیقت است. این حرف یک روحانی یا یک شخص متعصب اسلامی نیست؛ بلکه حرف کسانی است که سال ها با فرهنگ غربی، ارتباط، رفت وآمد، مبادله و حتی نسبت به آن، حسن نظر داشته اند. آنها می گویند که امروز دنیای غرب در سطوح حساسش، تشنه اسلام است. « سطوح حساسی» یعنی چه؟ فلان جماعت عامی و غافل یا فرض بفرمایید جماعت هایی که منافعشان به شدت مطرح است؛ مثل حکام، دولتمردان، سرمایه داران، زراندوزان و زورگویان، بخش های کرخ و دیراحساس پیکره فرهنگ غرب و جوامع غربی اند. دانشمندان، متفکّرین، انسان های با وجدان، روشنفکران و جوانان، بخشی های حساس پیکره جوامع غربی هستند. این بخش های حساس، امروز تشنه مکتب و درسی از زندگی هستند که آنها را از هزاران دشواری واقعی زندگی نجات دهد. خیلی از این مشکلات زندگی، مشکلات واقعی نیست. مشکل واقعی، احساس ناامنی روحی، تنهایی، افسردگی، تزلزل و عدم اطمینان و سکینه روحی است. این ها مشکلات واقعی بشر است که در اوج ثروت و شهرت، یک نفر را به خودکشی وادار می کند. جوان، پول دارو دارای امکانات تنّعم و بهره برداری از زندگی است؛ اما خودکشی می کند! خب چرا؟ دردش چیست؟

ابزار مقابله با باطل

حالا ما و شما، امانت دارو وارث این حقیقت تاریخی یعنی عاشورا هستیم. امروز کسانی هستند که می خواهند ماجرای عاشورا را به عنوان یک درس، خاطره و یک شرح واقعه، از زبان علما، روحانیون، مبلغین، مبلغات و امثال این ها بشنوند. مادر این زمینه چه خواهیم کرد؟ در اینجا به قضیه خیلی مهم تبلیغ میرسیم. اگر روزی این طلاب جوان، فضلای حوزه های علمیه، مبلغین، وعاظ، مداحان و روضه خوانان، توانسته اند ماجرای عاشورا را مثل حربه ای علیه ظلمات متراکم حاکم بر فضای زندگی همه بشر به کار گیرند و با این تیغ برنده الهی، پرده ظلمات را بشکافند و خورشید حقیقت را به شکل حاکمیت اسلام، واضح و آشکار کنند، این حقیقت در زمان ما اتفاق افتاده است، چرا نباید متوقع بود که در هر عصر و زمانی هرچه هم که تبلیغات دشمن در آن دوره سخت، همه گیر و ظلمات باشد؛ مبلغین، گویندگان و علمای دین، بتوانند علیه هر باطلی شمشیر حق و ذوالفقار علوی و ولوی را در دست گیرند و از آن استفاده کنند؟! چرا ما چنین چیزی را مستبعد بدانیم ؟!

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان، 3 خرداد 74

مقابله با تهاجم فرهنگی

مردم را هدایت کنید؛ ذهن مردم را روشن کنید؛ مردم را به فراگرفتن دین تشویق کنید؛ دین صحیح و پیراسته را به آنها تعلیم دهید؛ آنها را به فضیلت و اخلاق اسلامی آشنا کنید؛ با عمل و زبان، فضیلت اخلاقی را در آن ها به وجود آورید. مردم را موعظه کنید؛ از عذاب خدا، از قهر خدا، از دوزخ الهی بترسانید؛ انذار کنید. انذار سهم مهمی دارد؛ فراموش نشود. آنها را به رحمت الهی مژده دهید؛ مؤمنین و صالحین و مخلصین و عاملین را بشارت دهید؛ آنها را با مسائل اساسی جهان اسلام و با مسائل اساسی کشورآشنا کنید. این می شود آن مشعل فروزانی که هریک از شما عزیزان، این مشعل را در هرجا روشن کنید، دل هاروشن خواهد شد؛ آگاهی به وجود خواهد آمد؛ حرکت به وجود خواهد آمد؛ ایمان، عمیق خواهد شد. مؤثرترین حربه علیه این تهاجم فرهنگی و شبیخون نامردانه دشمن همین است؛ از این به شدت نگرانم؛ می خواهند نگذارند که روحانیون جوان، مؤمن، شجاع، آگاه و خوش فکر در محیط های مختلف: در محیط دانشگاه، در محیط بازار، در محیط روستا، در محیط شهر، در محیط کارگاه، کار خودشان را انجام دهند. درست نقطه مقابل کار آن ها، همین کار و مجاهدت فی سبیل الله شماست که با اتقان و با دقت و بالاتر از همه، با اخلاص انجام گیرد.

رهبرمعظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان، 33 فروردین 78

فصل پنجم: بایدها و نبایدها در تبلیغ

بخش أول: تکالیف مبلغان

دعوت باعمل

ما در فلان شهر یا روستا برای تبلیغ وارد می شویم: رفتار، نشست و برخاست، معاشرت، نگاه و عبادت ما، دلبستگی یا دلبسته نبودن ما به تنعمات دنیوی و خورد وخواب ما، رساترین تبلیغ یا ضد تبلیغ است. درست باشد، تبلیغ است؛ غلط باشد، ضدتبلیغ است.

ما در محیط اجتماعی و محیط زندگی چطور می توانیم دل مردم را به منشأ گفتار خودمان مطمئن کنیم و اعتماد آنها را برانگیزیم؛ درحالی که از مذمت شهوات دنیوی حرف میزنیم و در عمل خدای نکرده خودمان طور دیگری عمل می کنیم ! از مذمت دل سپردن به پول و دعوت به حرکت کردن و مجاهدت کردن در راه زیاده خواهی های دنیوی حرف بزنیم؛ اما عمل ما طور دیگری باشد! چطور چنین چیزی ممکن است اثربکند؟! یا اثر اصلا نمی کند یا اثر زودگذر می کند یا اثری می کند که بعد با کشف واقعیت کار ما، درست به ضد اثر تبدیل می شود. بنابراین عمل، بسیار مهم است.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه ماه محرم، 5 بهمن 84

مطالعه قبل از منبر

بنده مکرر عرض کرده ام منبر بی مطالعه رفتن، منبری که انسان برود و بگوید حالا ببینیم چه خواهیم گفت و هرچه به دهانش بیاید در منبر بگوید: گاهی حرف سست، گاهی خدای ناکرده نقل نادرست، خدای ناخواسته حرفی که موهن مذهب باشد؛ ناسپاسی در حق عاشوراست.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در جمع علما، طلاب و روحانیان در آستانه ماه محرم، 26 خرداد 72

بینش وسیع دینی

چون مبلّغ بنابراین دارد که سطح فکر مردم را درمسائل اسلامی بالا ببرد : پس باید آگاهی و بینش دینی وسیع و متنوع داشته باشد: با قرآن مأنوس باشد؛ در احادیث غور بکند و کرده باشد؛ با افکارنوی مربوط به مذهب و دین آشنا باشد؛ در کنار مسائل دینی، پاره ای افکار فلسفی و بینش های اجتماعی هست که از آنها هم باید طعمی چشیده و آگاهی ای داشته باشد وچون بنا دارد که اسوه جهاد و مبارزه را به مردم معرفی کند، در این کار باید دقت نظرو وسواس داشته باشد؛ زیرا زندگی حسین بن علی (علیه السلام) و ماجرای چند روزه آن حضرت در کربلا، فصل عظیمی از تاریخ ماست؛ حجم آن کم، اما مفهوم آن بسیار وسیع و عمق آن خیلی زیاد است.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه ماه محرم، 20 تیر 7

بخش دوم: روش صحیح اقامه عزا

افزایش حب اهل بیت (علیهم السلام)

اولین ویژگی [مجالس عزاداری حسینی] باید این باشد که چنین مجالسی، محبت به اهل بیت (علیهم السلام) را زیاد کنند؛ چون رابطه عاطفی، یک رابطه بسیار ذی قیمت است. شما روحانیون، باید کاری کنید که محبت شرکت کننده گان در مجالس مذکور، روز به روز نسبت به حسین بن علی (علیه السلام)، خاندان پیغمبر و مناشی ء معرفت الهی، بیشتر شود. اگر شما خدای ناکرده در مجالس مذکور وضعی را به وجود آورید که مستمع یا فرد بیرون ازآن فضا، ازلحاظ عاطفی به اهل بیت (علیهم السلام) نزدیک نشد، بلکه احساس دوری و بیزاری کرد؛ نه فقط چنین مجالسی فاقد یکی از بزرگترین فواید خود شده؛ بلکه به یک معنا، مضر هم بوده است. حال که شما مؤسس یا گوینده چنین مجالسی هستید، ببینید چه کاری میتوانید بکنید که عواطف مردم، بر اثر حضور در این مجالس، نسبت به حسین بن علی (علیه السلام) و اهل بیت پیغمبر(علیهم افضلی صلواة الله) روزبه روز بیشتر شود.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان کهگیلویه و بویراحمد، 17 خرداد 73

افزایش معرفت حادثه عاشورا

دومین ویژگی ای که باید در این مجالس به وجود آید، این است که مردم نسبت به اصل حادثه عاشورا، معرفت روشن ترو واضح تری پیدا کنند. این طور نباشد که ما در مجلس حسین بن علی (علیه السلام) به منبر برویم یا سخنرانی کنیم؛ اما موضوع سخنرانی، حضّار آن مجلس، اعم از جوان و غیر جوان و زن و مرد اهل فکر و تامل را که امروز در جامعه ما بسیارند و این از برکات انقلاب است، به این فکر فرو ببرد که چرا باید برای امام حسین (علیه السلام) گریه کرد؟ اصلا چرا امام حسین (علیه السلام) به کربلا آمد و عاشورا را به وجود آورد؟ بنابراین به عنوان منبری یا سخنران، باید به موضوعاتی بپردازید که جواب گوی چنین سؤالاتی باشد. باید نسبت به اصلی حادثه عاشورا معرفتی در افراد به وجود آید. اگر در روضه خوانی و سخنرانی یا سایرِ مطالبِ بیان شده ازطرف شما، نکته ای روشنگر یا حداقل اشاره ای به این معنا نباشد، یک رکن از آن سه رکنی که عرض شد، [یعنی عنصر منطق و عقل، عنصر حماسه و عزت وعنصر عاطفه،] کم وناقص خواهد بود، یعنی ممکن است مجلس مذکور، فایدۀ لازم را ندهد و ممکن هم هست خدای ناکرده در بعضی از فروض، ضرر هم بکنیم.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان ،کهگیلویه و بویراحمد، 17 خرداد 73

افزایش ایمان و معرفت دینی

سومین ویژگی لازم در این مجالس، افزایش ایمان و معرفت دینی در مردم است. در چنین مجالسی باید از دین، نکاتی عنوان شود که موجب ایمان و معرفت بیشتر در مستمع و مخاطب گردد. یعنی سخنرانان و منبری ها، یک موعظۀ درست، یک حدیث صحیح، بخشی از تاریخ آموزنده درست، تفسیر آیه ای از قرآن یا مطلبی از یک عالم و دانشمندِ بزرگ اسلامی را در بیانات خود بگنجانند و به سمع شرکت کنندگان در این مجالس برسانند. این طور نباشد که وقتی بالای منبر می رویم» یک مقدار لفّاظی کنیم و حرف بزنیم و اگر احیانا مطلبی هم ذکر می کنیم، مطلب سستی باشد که نه فقط ایمان ها را زیاد نمیکند؛ بلکه به تضعیف ایمانِ مستمعین میپردازد. اگر این طور هم شد، ما از جلسات مذکور به فواید و مقاصد مورد نظر نرسیده ایم.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی ، بیانات در دیدار روحانیان،کهگیلویه و بویراحمد، 17 خرداد 73

شیوه مطلوب روضه خوانی

عاشورا و ماجرای حسین بن علی (علیه السلام) باید در منبر، به شکل سنتی روضه خوانی شود؛ اما نه برای سنت گرایی، بلکه ازطریق واقعه خوانی؛ یعنی اینکه شب عاشورا این طور شد، روز عاشورا این طور شد، صبح عاشورا این طور شد. شما ببینید یک حادثه بزرگ، به مرور از بین میرود؛ اما حادثه عاشورا، به برکت همین خواندن ها، با جزئیاتش باقی مانده است: فلان کس این طوری آمد با امام حسین (علیه السلام) وداع کرد؛ این طوری رفت به میدان؛ این طوری جنگید؛ این طوری شهید شد و این کلمات را بر زبان جاری کرد. واقعه خوانی تاحد ممکن باید متقن باشد.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان، 3 خرداد 74

اتقان در واقعه خوانی

شما اگر یک حدیث صحیح از کتابی معتبر را نقل و همان را معنا کنید، کفایت می کند. برخی منبری ها، بعضی اوقات یک حدیث را آنقدر شاخ و برگ می دهند که معنای اصلی اش از بین میرود. اگر شما یک حدیث صحیح را برای مستمع خود درست معنا کنید، ممکن است بخش مهمی از آنچه را که ما می خواهیم، داشته باشد. وقتی شما از روی یک تعبیر معتبر، راجع به یک آیه قران فکر و مطالعه کنید، به تنقیح آن بپردازید و برای مستمع بیان نمایید؛ مقصود حاصل است. اگر برای ذکر مصیبت، کتاب نفس المهموم مرحوم محدث قمی را باز کنید و از رو بخوانید، برای مستمع گریه آور است و همان عواطف جوشان را به وجود می آورد. چه لزومی دارد که ما به خیال خودمان، برای مجلس آرایی کاری کنیم که اصل مجلس عزا از فلسفه واقعی اش دور بماند؟!

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان،کهگیلویه بویراحمد، 17 خرداد 73

پرهیز از نقل مطالب گمراه کننده

بعضاً گوینده ای در یک مجلس به نقل مطلبی می پردازد که هم ازلحاظ استدلال و پایه مدرک عقلی یا نقلی سست است و هم ازلحاظ تأثیر در ذهن یک مستمع مستبصر و اهل منطق استدلال، ویرانگر است. مثلا در یک کتاب، بعضی مطالب نوشته شده است که دلیلی بر کذب و دروغ بودن آن ها نداریم: ممکن است راست باشد، ممکن است دروغ باشد. اگر شما آن مطالب را بیان کنید، ولو مسلم نیست خلاف واقع باشد، و با شنیدن آنها برای مستمعتان که جوان دانشجو یا محصل یا رزمنده و یا انقلابی است و بحمدالله انقلاب، ذهنها را باز و منفتح کرده است، نسبت به دین، سؤال و مسئله ایجاد می شود و اشکال و عقده به وجود می آید؛ نباید آن مطالب را بگویید. حتی اگر سند درست هم داشت؛ چون موجب گمراهی و انحراف است، نباید نقل کنید؛ چه رسد به اینکه اغلب این مطالب مندرج در بعضی کتاب ها، سند درستی هم ندارد! یک نفر از زبان دیگری مطلبی را مبنی بر این می شنود که من در فلان سفر، فلان جا بودم که فلان اتفاق افتاد. گوینده از روی مدرک یا بدون مدرک، چنان مطلبی را می گوید؛ شنونده هم آن را باور می کند و در کتابی می نویسد و این کتاب به دست من و شما میرسد. من و

راه بی پایان

راه حسین(علیه السلام)، در کشور ما و میان ملت ما در طول چند قرن، هرگز مسدود نشد و اگرچه مخالفین و معاندین بودند؛ اما نتوانستند کاری انجام دهند. با این همه، برکات این راه، خیلی زیاد است. اگر حقیقتاً جمع روحانیون و مبلغین و اصحاب بیان، آن گونه که شایسته ماه محرّم است، در این راه قد م بردارند ابتکارها و نوآوری ها و تلاش مخلصانه همراه با کارهای فکری و علمی ارزشمندی در این راه انجام دهند؛ برکات این راه، نسبت به آنچه که تاکنون بوده است، چندین برابر هم می تواند بشود. لذا وظیفه داریم در این زمینه، هرچه بشود، مشترکاً تلاش کنیم.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان و میلغان درآستانة ماه محرم، 26 اردیبهشت 75

آیه های هدایت

 بحمدالله همه برکات در وجود آقایان محترم، بزرگان؛ به خصوص طلاب جوان، پرشور، مؤمن و فاضل وجود دارد. در روز اول هم که همین طبقه، این نهضت را گسترش دادند و با استفاده از آن حدیث شریف، اصحابشان را به نحل تشبیه کردند، این آیه در مقابل چشم انسان مجسم میشد که: (وَأَوْحَی رَبُّکَ إِلَی النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِی مِنَ الْجِبَالِ بُیُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا یَعْرِشُونَ * ثُمَّ کُلِی مِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُکِی سُبُلَ رَبِّکِ ...) ( حقایقی را می مکیدند و عسل ناب را به تشنگان حقیقت میدادند که : (فِیهِ شِفَاء لِلنَّاسِ ) امروز هم همین است. امروز هم طلاب، فضلا و مبلغین جوان، با بهره گیری از تجربه های اساتید و بزرگان این فنون، کوله بار خودشان را محکم کنند و به امید خدا، برای خدا، در راه خدا و با قصد قربت، بروند و این حقایق را در همه جای کشور در اقطار این کشور، در اقطار عالم، با زبان مناسب بیان کنند. انشاء الله الطاف حضرت بقیة الله الاعظم (الروحنا فداه)، شامل حال شما باشد.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی، بیانات در دیدار روحانیان و میلقان، 3 خرداد 74

صبردر تبلیغ

کار تبلیغ، کار بسیار بزرگ، حساس و مؤثری است. امروز برکات تبلیغ های گذشته را مشاهده می کنیم و فردا برکات تبلیغ امروز شما را انشاءالله جامعه مشاهده خواهد کرد. تأثیرات تبلیغ، دفعی و آنی نیست؛ طولانی مدت است. مبلغ دین اگر ظواهری را مشاهده میکند که به گمان او ظواهر غیر دینی است، مأیوس نشود. این توهماتی که بعضی شایع می کنند که جوان ها از دین برگشته اند، همه را جنگ روانی بدانید که واقع قضیه هم همین است. این طور نیست؛ جوان های ما دل را به طرف دین دارند و تشنه حقایق دین اند و دل هاشان تشنه است. هر جوان سالم الفطره و سالم الطبیعه ای اینطور است؛ مخصوص اینجا هم نیست. اینجا بحمدالله زمینه هم آماده است؛ تشنه اند و مشتاق، باید کام جان آنها را سیراب و با حقایق دینی شیرین کرد؛ این نتیجه اش را خواهد بخشید و فردای جامعۀ ما از این موهب ها بهره مند خواهد شد. از خدای متعال مسئلت می کنیم که همه ما و شما را، هم قدردان تبلیغ دین، ارز شهای الهی و این صراط مستقیمی که انقلاب در مقابل ما باز کرده است، قرار بدهد و هم ان شاءاللّه ما را موفق

بدارد که بتوانیم به این وظایف سنگین عمل کنیم.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

رهبر معظم انقلاب 'مدظله العالی'، بیانات در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانه ماه محرم، 5 بهمن 84

فصل ششم: احکام و آداب عزاداری

اهمیت و وجوب عزاداری

معنای صحیح عزاداری و روضه خوانی

پرسش: بعضی از مراجع عظام فرموده اند بهتر است به جای شبیه خوانی، روضه خوانی برپا کنند. منظور از روضه خوانی چیست؟

پاسخ: روضه خوانی دراصطلاح عبارت است از آموزش احکام، امربه معروف و نهی از منکر و ذکر فضائل و مناقب اهل بیت(علیهم السلام) و مصائب وارده بر آنان، خصوصاً مصائب حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) و اصحاب بزرگوار آن حضرت. چنین مجالسی علاوه بر ثواب عزاداری، ثواب بیان احکام و مواعظ را که از اهداف عالیۀ آن بزرگواران بوده نیز خواهد داشت (آیت الله فاضل).(3)

روش درست عزاداری

پرسش: برگزاری عزاداری سالار شهیدان(علیه السلام) چگونه است؟

پاسخ: بهترین شیوۀ عزاداری، تشکیل مجالس باشکوه، ذکر اهداف مقدس حضرت امام حسین(علیه السلام)، تاریخچۀ واقعۀ کربلا و تحلیل اتفاقات آن است. همچنین تشکیل دسته های عزاداری باشکوه، توأم با شعارهای بیدارکننده و سازنده و پخش و استفاده از پلاکاردها یا شعارهای جالب و جذاب، جزوه ها و پوسترهای حساب شده و پرمحتوا و روشن کننده، از اهداف عزاداری حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) و مانند آن است (آیت الله مکارم).(1)

شرکت در عزاداری با احتمال ریا

پرسش: شرکت در جمعی که گمان می رود با ریا عزاداری می کنند، چگونه است؟

پاسخ: شما خودتان سعی کنید که عملتان بااخلاص باشد (آیت الله بهجت).(3)

اجازۀ شوهر برای برگزاری مراسم در منزل

پرسش: آیا برپاکردن مجلس جشن میلاد ائمه(علیهم السلام) یا مجلس عزاداری و یا مهمانی گرفتن، بدون اجازه و رضایت شوهر، جایز است؟

پاسخ: بدون اجازۀ شوهر جایز نیست و دعوت افراد بیگانه و اجازۀ ورود به منزل شوهر، بدون اجازه جایز نیست؛ مگر احراز رضایت شود (آیت الله فاضل).(2)

پوشیدن لباس مشکی در عزاداری

پرسش: آیا پوشیدن لباس سیاه در ایام سوگواری و سالروز شهادت معصومین(علیهم السلام) کراهت دارد؟

پاسخ: مستحب و کار پسندیده ای است (مراجع عظام)

سیاه پوشیدن از مصادیق عرفی عزاداری بر حضرت أباعبدالله الحسین علیه السلام و سایر ائمه هدی علیهم السلام می­باشد که امری مستحب بوده و به آن ترغیب أکید شده است. (آیت الله سیستانی) (1)

و عملا بزرگانی چون مرحوم آیة اللّه العظمی آقای بروجردی قدس سرّه در روز عاشورا از قبای سیاه استفاده می کردند.(آیت الله فاضل) (2)

نکته:پوشیدن لباس سیاه مکروه است، مگر در مورد تعظیم شعائر، چادر، عبا و عمّامه و کفش)(3)

مرثیه خوانی

غلو در مرثیه خوانی

پرسش: نظر جناب عالی دربارۀ غلو و رعایت نکردن شأن اهل بیت(علیهم السلام) چیست؟

پاسخ: باید از بهترین مدایح که مشتمل بر مضامین صحیح و اقتباس از آیات و احادیث و نکات شعری ادیبانه و دور از غلو است، استفاده شود (آیت الله صافی).(1)

این کارها خلاف احتیاط است؛ بلکه اگر به طوری باشد که اهانت به آن ذوات مقدسه(علیهم السلام) باشد، به عنوان ثانوی، حرام قطعی است (آیت الله بهجت).(2)

درآوردن صدای حیوانات

پرسش: برخی مداحان گاهی در مقام خضوع و خشوع، خود را تشبیه به حیوانات مانند سگ می کنند، یا حتی گاهی صدای آن ها را در می آورند. این کارها ازلحاظ شرع چه حکمی دارد؟

پاسخ: این کارها خلاف احتیاط است؛ بلکه اگر به طوری باشد که اهانت به آن ذوات مقدسه(علیهم السلام) باشد، به عنوان ثانوی، حرام قطعی است (آیت الله بهجت).(1)

روضۀ ازدواج حضرت قاسم(علیه السلام)

پرسش: آیا تعزیه و روضه هایی که به نام ازدواج حضرت قاسم(علیه السلام) در کربلا خوانده می شود، صحیح است؟

پاسخ: این مطلب نقل شده، ولی سند معتبری ندارد (آیت الله تبریزی).(2)

اگر در بعضی از کتب تاریخی و روایتی نقل شده، اشکال ندارد (آیت الله بهجت).(3)

آنچه درمورد عروسی حضرت قاسم(علیه السلام) مطرح می شود، صحیح نیست و اثری از این قضیه در کتب معتبره وجود ندارد. علاوه براینکه حضرت قاسم(علیه السلام) به سن ازدواج نرسیده بود. بلی، در کتاب منتخب مرحوم طریحی چیزهایی که مناسب ازدواج آن حضرت است، نقل شده است؛ ولی ظاهراً این مطالب نادرست را بعد از آن مرحوم، افراد مغرض یا نادان به آن کتاب اضافه کرده اند. مرحوم طریحی عالم تر از آن است که

خواندن روضه های دروغ

پرسش: خواندن روضه های دروغ و نامعتبر که موجب تمسخر و هتک می شود، چه صورت دارد؟

پاسخ: اگر دروغ یا موجب هتک و تمسخر باشد، جایز نیست (مقام معظم رهبری).

نقل مطالبی که دروغ بودن آن ها پیش علمای خبره معلوم است، جایز نیست (آیت الله تبریزی).

اگر موجب هتک یا دروغ باشد، جایز نیست (آیت الله سیستانی).

خواندن روضه های دروغ جایز نیست (آیات عظام فاضل، صافی، بهجت، مکارم).(2)

اشعار با مضامین مشتبه

پرسش: خواندن اشعاری با مضامین مشتبه که در آن، خود را زینب اللهی یا حسین اللهی می دانند، چه صورتی دارد؟ آیا شرکت در چنین مجالسی جایز است؟

پاسخ: اگر منشأ انتزاع حرام است، جایز نیست (آیت الله بهجت).(2)

سینه زنی

برهنه شدن برای عزاداری

پرسش: آیا لخت شدن برای عزاداری و سینه زنی جایز است؟

پاسخ: مانع و اشکالی ندارد (حضرت امام و آیات عظام تبریزی، فاضل، سیستانی، بهجت).(1)

اگر درمقابل نامحرم مفسده نداشته باشد، مانعی ندارد (آیت الله نوری).(2)

درمقابل نامحرم بنابر احتیاط واجب جایز نیست (آیت الله مکارم).(3)

سینه زدنی که سبب سرخی یا خونی شدن بدن گردد

پرسش: آیا لخت شدن و سینه زدن، به شکلی که سینۀ عزادار قرمز شود یا خون ریزی کند، جایز است؟

پاسخ: مانعی ندارد (آیت الله تبریزی).(2)

جایز بلکه راجح است؛ مشروط بر آنکه موجب ضرر مهم و اضرار بر نفس نباشد (آیت الله فاضل).(3)

حضور بانوان در مراسم سینه زنی

پرسش: آیا جایز است زنان با حفظ حجاب و پوشیدن لباس خاصی که بدن آنان را بپوشاند، در دسته های سینه زنی و زنجیرزنی شرکت کنند؟

پاسخ: شرکت زنان در دسته های سینه زنی و زنجیرزنی شایسته نیست (مقام معظم رهبری).(5)

سینه زدن زنان با حفظ حجاب اشکال ندارد (آیت الله بهجت).(6)

اگر همراه با حرام نباشد، جایز است. بانوان محترم باید سعی کنند ضمن شرکت در

زنجیرزنی

هروله کردن

پرسش: هروله کردن در عزاداری چه حکمی دارد؟

پاسخ: اگر سبب وهن مراسم عزاداری نشود، اشکال ندارد (مقام معظم رهبری، آیت الله مکارم).(1)

اشکالی ندارد (آیت الله سیستانی).(2)

پرسش:نظرتان راجع به اینکه به هنگام عزاداری و سینه زدن بعضی به نیت این که در موسم حج هستند و یا اینکه با یاد حضرت زینب سلام ... علیها که در حال هروله بود، هروله می کنند و سینه می زنند را بیان فرمائید؟

پاسخ:نیت اینکه در حال موسم حج هستم و هروله می کنم صحیح نیست ولی به عنوان شدت تاثر و ناراحتی از آن مصائب عظمی اشکال ندارد. (آیه الله صافی ) (3)

لطمه زنی

پرسش: آیا لطمه زنی در عزاداری جایز است؟

پاسخ: عزاداری برای حضرت امام حسین(علیه السلام) طبق سنت متعارف و معمول بین شیعیان اشکال ندارد (آیت الله نوری).(1)

اشکالی ندارد (آیت الله سیستانی).(2)

سینه خیز رفتن

پرسش: برخی از مردم در زیارتگاه ها، خود را بر زمین می اندازند و صورت و سینۀ خود را بر زمین می مالند تا خون جاری شود و با همان حال وارد حرم می شوند. این رفتار چه حکمی دارد؟

پاسخ: این اعمال به عنوان اظهار حزن و عزاداریِ سنتی و محبت ائمه(علیهم السلام) محسوب نمی شوند و ازنظر شرعی اعتباری ندارند؛ چنانچه اگرمنجر به ضرر بدنی قابل توجه و یا وهن مذهب شوند، جایز نیست (مقام معظم رهبری).(1)

قمه زنی

قمه زنی مخفی

پرسش: آیا قمه زنی به صورت مخفی جایز است؟

پاسخ: چون در زمان حاضر موجب وهن و بدنامی مذهب می شود، بنابراین در هیچ حالتی جایز نیست (مقام معظم رهبری).(5)

تبرک به خون عزاداری

پرسش: آیا خونی که از بدن سینه زنان و عزاداران به سبب قمه زدن و غیره بیرون می آید، باعث تبرک و شفای مریض ها و زن های عقیم و مانند آن می شود؟

پاسخ: این سخنان پایه و اساسی ندارد و سزاوار است عزاداری به صورتی باشد که باعث هتک دین و مقدسات نشود و عزاداران حسینی(علیهم رضوان الله وبرکاته) از تفرقه و اختلاف دوری کنند و متحد باشند (آیت الله مکارم).(2)

عَلَم های عزا

حمل چهل چراغ

پرسش: آیا قراردادن چهل چراغ در جلوی دسته های عزاداری اشکالی دارد؟

پاسخ: مانع و اشکالی ندارد (آیات عظام سیستانی، بهجت).(1)

حمل وسایلی به شکل صلیب

پرسش: آیا استفاده از وسایل علم و کتل که به شکل صلیب (علم و کتل) هستند و در ماه محرم الحرام در جلوی صف عزاداری حمل می شود، جایز است؟

پاسخ: این علامت ها تداعی صلیب را نمی کنند؛ ولی عزاداری هرچه ساده تر باشد، بهتر است (آیت الله مکارم).(3)

شبیه خوانی

پوشیدن لباس زنانه توسط مردان در تعزیه

پرسش: اگر مرد، لباس زن را در تعزیه بپوشد و جای او بخواند، اشکال دارد؟

پاسخ: اشکال دارد (آیت الله بهجت).(2)

مرد لباس زن نپوشد (آیت الله فاضل).(3)

نقّالی و پرده خوانی در عزاداری

اگر نقالی، نقل صحیح تاریخ زندگی و اخلاق و سیرۀ انبیای عظام و ائمۀ طاهرین(علیهم السلام) باشد، اشکالی ندارد؛ بلکه مفید و مستحب است. ولی اگر از روی شمایل و نقش باشد، همان ذهنیت های غیرواقعی را در اذهان ترسیم می کند و در بعضی موارد، باعث بی احترامی می شود (آیت الله صافی).(1)

اگر مشتمل بر حرام و منشأ انتزاع حرام نباشد، مانعی ندارد (آیت الله بهجت).(2)

موسیقی در عزاداری

طبل و سنج در عزاداری

پرسش: استفاده از طبل و سنج در مراسم عزاداری چه حکمی دارد؟

پاسخ: اگر به نحو متعارف و غیرلهوی نواخته شود، اشکال ندارد (مشهور).(4)

استفاده از آن اشکال دارد (آیات عظام صافی، بهجت).(5)

احکام مسجد و حسینیه

برگزاری مراسم و برپایی چادر عزا

پرسش: آیا جایز است برای مراسم عزاداری و روضه خوانی، در مسجد چادر برپا کرده و پردۀ سیاه آویزان کنند، یا وسایل پذیرایی و چای و غذا ببرند؟

پاسخ: چنانچه موجب واردآمدن خسارت به مسجد و نیز مانع از نمازخواندن نشود، اشکال ندارد (حضرت امام).(1)

واردشدن دسته های عزا با کفش به مسجد

پرسش: گاهی برخی از دسته ها با کفش وارد مسجد می شوند. آیا این بی احترامی به مسجد نیست؟

پاسخ: اگر موجب هتک شود، اشکال دارد (آیت الله نوری).(1)

آرایش و اصلاح

نماز و عزاداری

اقامه نماز ظهر روز عاشورا

اقامه نماز  جماعت در روز عاشورا کار بسیار مهمی است و به یقین امام حسین علیه السلام از چنین عزاداری خشنود خواهد بود .(آیه الله مکارم)

نماز بر عزاداری مقدم است و سعی شود هنگام نماز عزاداری و سایر امور تعطیل شده و نماز اقامه شود. (آیه الله فاضل)

عزاداری حضرت سیدالشهداء علیه السلام مقدمه برپائی نماز و سایر وظایف دینی است و قیام آن حضرت برای تحکیم قرآن و احکام شرع واقع گردید.و عزاداران بیش از هر چیز به وظایف دینی که اهم آن نماز است باید اهتمام کنند.( آیه الله تبریزی)

مقتضی است که همه هیئات محترم به این امر مهم توجه کنند.(آیه الله صافی)

معلوم است که نماز در اول وقت و آن هم به جماعت مورد رضایت سیدالشهداء علیه السلام است.(آیه الله بهجت )

بسیار مناسب است که نماز را به وقت بخوانند و با این کار هدف اصلی از اقامه این مجالس را نشان دهند .(آیه الله سیستانی)(1)

گریه برای امام حسین(علیه السلام) درحال نماز

پرسش: گریه برای امام حسین(علیه السلام) درحال نماز، چه حکمی دارد؟

پاسخ: جایز است (آیات عظام فاضل، تبریزی، بهجت).(3)

بنابر احتیاط واجب، ترک شود (حضرت امام و آیات عظام مکارم، نوری).(4)

اگر رجوع به امر اخروی یا الهی نماید اشکال ندارد (آیات عظام خویی، سیستانی، وحید).(5)

کراهت نماز با لباس سیاه در عزاداری

پرسش: در ایام محرم و صفر که به خاطر امام حسین(علیه السلام) لباس مشکی می پوشند، اگر با همین لباس نماز بخوانند، بازهم کراهت دارد یا نه؟

پاسخ: چون به عنوان اظهار حزن پوشیده و ازاین جهت دارای رجحان است، ممکن است در مورد سؤال، کراهت آن مرتفع شود (آیت الله صافی).(1)

چون لباس سیاه علامت عزاداری سیدالشهدا(علیه السلام) است و عزاداری آن حضرت کمال رجحان دارد، لذا نمازخواندن با آن نیز مکروه نیست (آیت الله فاضل).(2)

نذر و هدیه در عزاداری

قبول وسایل نذر مثل عَلم در عزاداری

پرسش: اگر کسی وسیله ای مثل عَلم و... را جهت عزاداری حضرت امام حسین(علیه السلام) نذر کرده باشد، آیا مسئول حسینیه می تواند از قبول آن خودداری کند؟

پاسخ: اگر صلاح نداند، می تواند (آیت الله بهجت).(3)

پرسش: اگر شخصی عَلَمی را برای عزاداری سیدالشهدا(علیه السلام) نذر کرده باشد، آیا جایز است مسئولین حسینیه از قبول آن خودداری کنند؟

پاسخ: اگر صلاح ندانند، می توانند (آیت الله بهجت).(4)

این نذر، متولی حسینیه و هیئت امنای آن را ملزم به قبول عَلَم نمی کند (مقام معظم رهبری).(5)

نذر دربارۀ لباس سیاه

پرسش: آیا نذر در این موارد (پوشیدن لباس سیاه برای عزاداری...) منعقد می شود یا خیر؟

پاسخ: در مواردی که رجحان داشته باشد، نذر منعقد می شود (آیت الله نوری).(1)

وقف و عزاداری

نداشتن توانایی اقامۀ عزا، در محل ذکرشده در وقف نامه

پرسش: شخصی ملک خود را برای برپایی مجالس عزاداری سیدالشهدا(علیه السلام) در روستا وقف کرده است؛ ولی درحال حاضر متولی وقف، توانایی اقامۀ عزا در روستای مذکور در وقف نامه را ندارد. آیا جایز است در شهری که در آن اقامت دارد، مجالس عزاداری برگزار کند؟

پاسخ: اگر وقف، مخصوص اقامۀ مجالس عزاداری در همان روستا باشد، تازمانی که عمل به وقف هرچند با گرفتن وکیل برای آن، در همان روستا ممکن باشد، حق ندارد آن مجالس را به جای دیگر انتقال دهد؛ بلکه واجب است فردی را نایب بگیرد تا در آن روستا، مجالس عزاداری برپا کند (حضرت امام).(2)

وقف برای امام حسین(علیه السلام)

پرسش: اگر چیزی را بر سیدالشهدا(علیه السلام) وقف کنند، در کجا باید صرف شود؟

پاسخ: چنانچه واقف، موارد صرف را تعیین نکرده باشد، باید در عزاداری و مجالس روضه خوانی و اطعام عزاداران و امثال آن و زُوّار فقیری که نیاز به کمک دارند، صرف شود (آیت الله تبریزی).(1)

اگر برای سیدالشهدا(علیه السلام) وقف کند، باید در عزاداری و مجلس عزا و روضه خوانی به هر نحو که متعارف است، صرف شود (حضرت امام).(2)

مسائل مالی عزاداری

پول گرفتن برای مداحی و عزاداری

پرسش: گرفتن پول و اعانات و نذورات درمقابل نوحه سرایی حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) به وسیلۀ مداحان اهل بیت(علیهم السلام)، چه حکمی دارد؟

پاسخ: نوحه سرایی در مجالس عزای حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) از اعظم قربات (باعث نزدیکی به خداوند) است و دریافت تبرّعات و اعانات و نذورات مربوط به این کار، مانع ندارد (حضرت امام).(2)

چون در اسلام، وعظ و ارشاد و تعلیم و تربیت و آموزگاری و استادی و تدریس، فضیلت بسیار دارد و از مشاغل مقدسه و از شئون مهم انبیا و اولیا(سلام الله علیهم اجمعین) می باشد، غالباً مسلمانان برای کسب ثواب و تقرب به درگاه الهی انجام می دادند و اجر مادی، در آن ملاحظه نمی شد و کسانی که این مشاغل و امثال آن مانند طبابت را عهده دار می شدند، آن را با اجر مادی، معاوضه نمی کردند؛ هرچند از بیت المال، مخارج آن ها تأمین می شد و گاهی خود مردم، خدمت مناسبی می کردند؛ ولی

مرثیه سرایان خطاکار

پرسش: آیا پول دادن به مرثیه سرایانی که بعضی از مطالب بی مدرک یا ضعیف السند را می خوانند و یا با غنا اشعار را می خوانند، جایز است؟

پاسخ: اگر به نحو حرام بخوانند، جایز نیست؛ مگر اینکه به عنوان مزد کار حرام نباشد (آیت الله بهجت).(2)

خمس اموال باقی مانده

پرسش: مقداری قند و برنج و مبلغی پول برای عزاداری محرم جمع شده و زیاد آمده است که در سال آینده مصرف می شود. آیا پرداخت خمس آن ها واجب است؟

پاسخ: خیر، واجب نیست (آیت الله بهجت).(2)

برپایی مجالس شادی در وفیات معصومان(علیهم السلام)

پرسش: برپایی مجلس عقد یا عروسی در ایام و لیالی شهادت ائمۀ معصومین(علیهم السلام) و راه اندازی کاروان های شادی که موجب هتک حرمت این ایام و مناسبت ها می شود، چه صورت دارد؟

پاسخ: این حرکات مناسب دوستان اهل بیت(علیهم السلام) نیست. مؤمنین باید از آن بپرهیزند (آیت الله صافی).

در مورد سوال جایز نیست (آیت الله سیستانی). (1)

تزویج و عقد و عروسی در ایام سوگواری ائمۀ معصومین(علیهم السلام) برکتی ندارد و راه انداختن کاروان شادی در کوچه و خیابان در آن ایام، جایز نیست و همچنین در غیر ایام سوگواری که معرض فساد است، جایز نیست (آیت الله تبریزی).

اگر موجب توهین و هتک باشد، اجتناب لازم است (مقام معظم رهبری).

درصورت صدق عنوان هتک، حکم آن نزد متشرعه واضح است (آیت الله بهجت).

در فرض مسئله، حرام است (آیت الله مکارم).(2)

احکام عاشورا

مسائل متفرقه